kortingtop.nl Er zijn van die kunstenaars wiens werk zo diep verankerd raakt in het collectieve geheugen dat het bijna voelt als een universeel erfgoed. De beelden die zij creëren, worden de standaard, de lens waardoor hele generaties een verhaal bekijken. In Nederland, en ver daarbuiten, is Kees de Kort (1934-2022) zo’n kunstenaar. Voor miljoenen mensen hebben de verhalen uit de Bijbel het gezicht gekregen dat De Kort ze gaf: sober, expressief, vol diepe emotie en ontdaan van alle onnodige franje. Zijn werk was geen versiering, maar een vertolking. Een brug tussen eeuwenoude teksten en het hart van de kijker, of dat nu een kind was, een volwassene, of iemand met een verstandelijke beperking. Dit is het verhaal van de man die de Bijbel een onvergetelijk gezicht gaf.
De Vroege Jaren: Een Talent Ontluikt in Nijkerk
Cornelis (Kees) de Kort werd op 2 december 1934 geboren in Nijkerk, een stadje op de Veluwe. Hij groeide op in een gezin waar kunst en cultuur een belangrijke rol speelden. Al op jonge leeftijd werd zijn artistieke talent opgemerkt. Het was duidelijk dat tekenen en schilderen meer voor hem was dan een hobby; het was een roeping, een manier om de wereld om hem heen te begrijpen en te verbeelden. Zijn passie leidde hem na de middelbare school dan ook vanzelfsprekend naar de kunstacademie. Hij schreef zich in aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, waar hij zijn techniek verfijnde en zijn eigen stem begon te vinden.
In zijn studietijd experimenteerde hij met verschillende stijlen en materialen. Hij leerde de klassieke technieken, maar voelde zich steeds meer aangetrokken tot een vorm van expressie die direct en ongekunsteld was. Hij was niet geïnteresseerd in fotorealistische perfectie, maar in het vangen van de essentie, de emotie achter de vorm. Deze zoektocht naar de kern van het beeld zou later het onmiskenbare kenmerk van zijn hele oeuvre worden.
De Doorbraak: ‘Wat de Bijbel ons Vertelt’
Het keerpunt in de carrière van Kees de Kort kwam halverwege de jaren zestig. Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) en de Katholieke Bijbelstichting (KBS) hadden een ambitieus plan. Ze wilden een serie boekjes ontwikkelen die Bijbelverhalen toegankelijk maakten voor kinderen. Dit was op zichzelf niet nieuw, maar de doelgroep die zij voor ogen hadden was dat wel: de serie moest ook geschikt zijn voor kinderen met een verstandelijke beperking. De taal moest eenvoudig zijn, de verhalen helder, en de illustraties moesten de tekst niet alleen ondersteunen, maar het verhaal zelf vertellen.
De zoektocht naar de juiste illustrator was cruciaal. Men zocht iemand die niet alleen technisch vaardig was, maar ook de gevoeligheid bezat om de diepere lagen van de Bijbelse boodschap te doorgronden en te vertalen naar een universele beeldtaal. De keuze viel op de jonge, relatief onbekende Kees de Kort. Het bleek een gouden greep.
In 1967 verscheen het eerste deeltje in de serie die bekend zou worden als ‘Wat de Bijbel ons Vertelt’. Het was het begin van een monumentaal project dat uiteindelijk meer dan veertig jaar zou duren en zou resulteren in een complete Kijkbijbel. De Kort wijdde een groot deel van zijn leven aan deze serie. Hij zag het niet als een opdracht, maar als zijn levenswerk.
De Unieke Stijl: De Kracht van de Eenvoud
Wat maakte de illustraties van Kees de Kort zo bijzonder en tijdloos? Het antwoord ligt in zijn unieke, direct herkenbare stijl. Zijn werk is een meesterclass in weglaten. Waar andere illustratoren hun platen vullen met details, landschappen en achtergronden, stript De Kort het beeld tot de absolute essentie.
- Expressieve Figuren: De personages van De Kort zijn geen geïdealiseerde, perfecte figuren. Het zijn mensen van vlees en bloed. Hun gezichten en lichaamshoudingen stralen pure emotie uit: angst, verdriet, vreugde, verbazing. Een gebogen rug, een afgewend gezicht of een paar grote, vragende ogen vertellen vaak meer dan een hele lap tekst. Jezus is bij hem geen afstandelijke, goddelijke figuur, maar een benaderbare man met een warme blik en zorgzame handen.
- Aardse Kleuren: Zijn kleurenpalet is sober en aards. Hij gebruikte voornamelijk warme, diepe kleuren zoals oker, bruin, dieprood en donkerblauw. Deze kleuren gaven de illustraties een tijdloze, bijna archaïsche sfeer. Felle, schreeuwerige kleuren vermeed hij. De kleur diende het verhaal en de emotie, niet de decoratie.
- Dynamische Compositie: Hoewel de beelden eenvoudig lijken, zijn de composities ongelooflijk sterk. De Kort plaatste zijn figuren vaak frontaal of in profiel, en gebruikte grote kleurvlakken om de aandacht te sturen. Hij speelde met perspectief, niet om een realistische ruimte te creëren, maar om de psychologische impact van de scène te vergroten. Een figuur als Zacheüs wordt letterlijk klein afgebeeld, terwijl de hand van God vaak groot en allesomvattend is.
- Focus op de Kern: Door alles wat afleidt weg te laten, dwong hij de kijker om zich te concentreren op de kern van het verhaal: de interactie tussen de personages en de emotionele lading van het moment. De genezing van een blinde man is niet een scène met een menigte en een schilderachtig landschap; het is een intiem moment tussen twee mensen, waarbij de aanraking centraal staat.
Zijn techniek, vaak een combinatie van pastelkrijt en gouache (dekkende waterverf) op gekleurd papier, droeg bij aan de gelaagdheid en textuur van zijn werk. De ruwe, directe lijnen gaven zijn illustraties een eerlijkheid en authenticiteit die diep resoneerde bij een breed publiek.
Een Wereldwijd Fenomeen
Het succes van ‘Wat de Bijbel ons Vertelt’ was overweldigend, en niet alleen in Nederland. De kracht van de beeldtaal van De Kort oversteeg culturele en taalkundige grenzen. Omdat de illustraties zo centraal stonden en het verhaal zo helder vertelden, was de serie relatief eenvoudig te vertalen. De boekjes werden in meer dan 90 talen uitgegeven, van het Engels en Duits tot het Swahili en het Japans. Generaties kinderen over de hele wereld groeiden op met de beelden van Kees de Kort. Zijn interpretatie van de ark van Noach, de geboorte in Bethlehem of de wonderbare spijziging werd voor velen dé definitieve verbeelding van die verhalen.
De impact was misschien wel het grootst binnen de doelgroep waarvoor de serie oorspronkelijk was bedoeld. Voor mensen met een verstandelijke beperking openden de heldere beelden en eenvoudige teksten een wereld die voorheen vaak gesloten bleef. De Kort slaagde erin om complexe theologische concepten en oude verhalen te vertalen naar een niveau dat direct invoelbaar en begrijpelijk was. Hij gaf hen de waardigheid van een eigen toegang tot deze verhalen, iets wat hem zeer na aan het hart lag.
De Man Achter de Kunstenaar
Ondanks zijn wereldwijde succes bleef Kees de Kort een bescheiden en teruggetrokken man. Hij woonde en werkte decennialang in het kunstenaarsdorp Bergen, in Noord-Holland. Zijn atelier was zijn heiligdom, een plek waar hij in alle rust kon werken aan zijn levensmissie. Hij was diep gelovig, maar niet op een dogmatische of luidruchtige manier. Zijn geloof was de stille motor achter zijn werk. Hij voelde een diepe verantwoordelijkheid om de verhalen die hem zo dierbaar waren, op een integere en respectvolle manier door te geven.
In interviews was hij bedachtzaam en sprak hij liever over zijn werk dan over zichzelf. Hij benadrukte altijd dat hij een ‘vertaler’ was. Hij vertaalde de geschreven woorden naar beelden. “Ik probeer het zo te maken dat als je de prent ziet, je het verhaal al begrijpt, zelfs zonder de tekst te lezen,” zei hij ooit. Dit was zijn ultieme doel: een visuele taal creëren die voor iedereen verstaanbaar was.
Hij werkte gedisciplineerd en met een enorme toewijding. Voor elke illustratie deed hij diepgaand onderzoek. Hij las de teksten, bestudeerde theologische commentaren en liet het verhaal op zich inwerken. Pas als hij de kern van de scène voelde, begon hij te schetsen. Zijn proces was er een van meditatieve concentratie, van zoeken naar die ene, perfecte compositie die alles zei.
Meer dan Alleen de Kijkbijbel
Hoewel de Kijkbijbel zijn magnum opus is, was het werk van Kees de Kort breder. Hij maakte ook vrij werk en illustreerde andere boeken. Zo maakte hij bijvoorbeeld illustraties voor ‘Parabels’, liedboeken en kalenders. Ook werkte hij aan een serie over het leven van Franciscus van Assisi. In al dit werk bleef zijn stijl onmiskenbaar. Dezelfde soberheid, dezelfde emotionele diepgang en dezelfde focus op de menselijke essentie kenmerken ook zijn niet-Bijbelse illustraties.
Zijn werk werd regelmatig tentoongesteld in binnen- en buitenland, en hij ontving diverse prijzen en onderscheidingen voor zijn bijdrage aan de kinderliteratuur en religieuze kunst. In 2019 werd zijn gehele oeuvre, bestaande uit duizenden originelen, overgedragen aan de Bijzondere Collecties van de Vrije Universiteit Amsterdam, om het voor toekomstige generaties te bewaren.
De Nalatenschap van een Beeldvertaler
Op 19 augustus 2022 overleed Kees de Kort op 87-jarige leeftijd in zijn woonplaats Bergen. Zijn overlijden leidde tot een golf van reacties waaruit bleek hoe diep zijn werk in de harten van mensen was geworteld. Velen deelden herinneringen aan hoe ze als kind uit zijn boekjes werden voorgelezen, en hoe zijn beelden hun kijk op de Bijbel voorgoed hadden gevormd.
De nalatenschap van Kees de Kort is immens. Hij heeft niet alleen een prachtig en omvangrijk oeuvre nagelaten, maar ook de manier waarop we naar Bijbelverhalen kijken fundamenteel veranderd. Hij democratiseerde de verhalen door ze uit de sfeer van complexe theologie te halen en ze terug te brengen tot universele menselijke ervaringen: liefde, verlies, hoop en geloof.
Zijn illustraties zijn iconen geworden, beelden die een eigen leven zijn gaan leiden en die nog steeds dagelijks worden gebruikt in kerken, scholen en gezinnen over de hele wereld. Kees de Kort was meer dan een illustrator. Hij was een visionair, een pedagoog en bovenal een meesterverteller die geen woorden, maar beelden gebruikte. Hij gaf de Bijbel een gezicht, en dat gezicht kijkt ons, dankzij zijn kunst, nog altijd vol mededogen en begrip aan.
